Kunst, wat is het eigenlijk en hoe komt het daar?

Iets bijzonders, iets moois, iets leuks of misschien wel interessant? Wat je wel of niet kunst mag noemen is best lastig. Vaak heeft het in ieder geval iets unieks, is er maar één van of een beperkte oplage. Het is vaak bewust, al nadenkend door iemand gemaakt. Het doet iets met je, verwonderen, verrassen of neemt je misschien wel mee naar een andere wereld.

Door: Caroline van der Linden

Dat gegeven kun je benutten om openbare ruimtes aangenamer te maken of meer karakter te geven, het kan de kwaliteit van de betreffende ruimte verbeteren en onbewust boodschappen meegeven aan de bezoeker. Dat is wat Kunststichting Meierijstad wil. De inwoners en bezoekers van Meierijstad inspireren, enthousiasmeren en verbinden. Met veelzijdige kunstprojecten aansluiten bij omgeving, gebouw en locatie, maar vooral aansluiten bij de belevingswereld van mensen. Interessant om hier wat meer over te weten en eens in gesprek te gaan met Cecilia Vissers en Margriet Bräuner. Cecilia die de stichting vertegenwoordigt als adviseur en projectleider en Margriet die het voorzitterschap op zich neemt.

Margriet verricht de aftrap door direct een beeld te schetsen van Kunststichting Meierijstad als organisatie. Ze legt uit dat het voortgekomen is uit Kunststichting Sint-Oedenrode dat zijn bestaan al lange tijd terug dankte aan het feit dat de gemeente de kunst in de openbare ruimte op afstand wilde organiseren bij de politiek. Want ja, kunst in de openbare ruimte is op politiek vlak vaak best lastig. “Kijk naar de Kiosk op de Markt in Sint-Oedenrode”, geeft ze als voorbeeld. Ja, daar heeft ze een punt. Over smaak valt natuurlijk veel te twisten, denk ik bij mezelf. “Verstandig vind ik, dat ze dit uit handen hebben gegeven aan de kunststichting”, zegt ze. “Zij geven gevraagd en ongevraagd advies aan de gemeente. Door de fusie van Meierijstad is het Kunststichting Meierijstad geworden. Met vijf bestuursleden en drie adviseurs buigen we ons nu al enige tijd over de kunst in de openbare ruimte van heel Meierijstad. Beschouw ons maar als een soort intermediair tussen opdrachtgevers, de gemeente en de kunstenaars zelf, waarbij we enkel werken met professionele kunstenaars.” 

Een aantal kunstwerken wordt opgesomd die Meierijstad rijk is. Dat zorgt voor bewustwording. Het zijn er toch meer dan gedacht. Zo heeft bijvoorbeeld Schijndel er heel wat. Dat zie je al als je over de rotondes rijdt. “Het is echt niet altijd mijn smaak hoor”, zegt Margriet. “Maar het gaat er juist om dat het een verhaal vertelt, mensen tot nadenken stimuleert of juist fungeert als herkenningspunt.” “Dat je denkt o ja, dat is bij die rotonde”, vult Cecilia aan. “Aangezien ik in Veghel woon, Cecilia in Sint-Oedenrode, zou nog één persoon uit Schijndel als aanvulling voor het bestuur erg welkom zijn”, zegt Margriet en plaatst maar meteen een oproep: “Als iemand zich geroepen voelt, neem gerust contact op, dan zijn de hoofdkernen net wat beter verdeeld.” 

Wat komt er allemaal bij kijken voordat zo’n kunstwerk er daadwerkelijk staat? Margriet en Cecilia leggen het graag uit: “Het is een heel traject”, steekt Cecilia van wal. Als voorbeeld noemt ze de plaatsing van het toekomstige kunstwerk op de Vlagheide. “Persoonlijk vind ik dat een spannende”, zegt ze. “Een voormalige vuilnisbelt die rond het jaar 2000 helemaal is afgedekt. Vanuit mijn jeugd herinner ik me nog goed dat vuilniswagens het natuurgebied inreden met de rondcirkelende meeuwen. Dan dacht ik: Wat gebeurt daar? En wat daar allemaal in de grond ligt wil je natuurlijk ook niet weten. De provincie draagt er in ieder geval eeuwigdurende nazorg voor, het wordt ontwaterd, ontgast en omgevormd tot recreatiegebied, precies tussen Veghel, Schijndel en Sint-Oedenrode. Er zijn velerlei plannen voor, waaronder ook een budget voor kunst beschikbaar is gesteld. Met de gemeente als opdrachtgever, wordt er een vraag op tafel gelegd, waar richtlijnen voor worden opgesteld. Wij hebben de taak om ernaar toe te gaan, te kijken hoe we de opdracht het beste kunnen omschrijven, welke kunstenaars in aanmerking komen, na te gaan van wie de grond is, wat de tijdsduur is, het budget, het zoeken van sponsoren en het aanvragen van aanvullende subsidies. Voordat we hiervoor meerdere projectleiders inschakelen, zorgen we ervoor dat alle kaders helders zijn. Ook moeten we weten of er nog aanvullende eisen zijn, zo mogen we op de Vlagheide bijvoorbeeld geen heipalen in de grond slaan. Dat zijn dan weer de bouwkundige uitdagingen. Als al deze informatie verzameld is, schrijven de projectleiders een projectplan, pas daarna komen de kunstenaars in beeld.” 

“Er wordt eerst een longlist gemaakt met kunstenaars en gekeken naar verschillende thema’s. Het is natuurlijk de plek waar de geallieerden geland zijn, een beladen plek, met een referentie naar de oorlog, maar ook naar recycling, natuur en afval. Samenvattend, hoe gaan we om met het thema vrijheid en bevrijding in de breedste zin van het woord? De volgende stap is een shortlist van kunstenaars die het meest geschikt zijn. Zij doen eerst grondig onderzoek naar de omgeving, maken een schetsonderwerp, doen een pitch en worden daarna wel of niet gekozen. Het is geen keuze op basis van wat iemand het mooist vindt, het moet vooral een combinatie zijn van het goede verhaal en de juiste artistieke kwaliteit. Daarnaast moet het kunstwerk goed in de omgeving passen. Roept het iets op bij de mensen die het zien? Is het misschien een herkenningspunt? Met een onderbouwd advies van onze adviseurs worden er drie schetsontwerpen gemaakt, waar het definitieve ontwerp uit voortvloeit. Dan wordt ook dit ontwerp nog van verschillende kanten bekeken. Voldoet het overal aan en is het ook uitvoerbaar? Zo ja dan wordt de opdracht toegewezen aan de betreffende kunstenaar.” Volkomen duidelijk is het, dat er een heel traject aan vooraf gaat. Dat het niet alleen artistiek en kunstzinnig is.