Brandnetels en distels belangrijk voor groei voedselbos Schijndel

SCHIJNDEL | De initiatiefnemer van het voedselbos in Schijndel wordt regelmatig aangesproken op het nog jonge voedselbos er uit ziet. ‘Onkruidbende!’, vindt de een. ‘Woestenij!’ en ‘verspilling van vruchtbare landbouwgrond!’, zeggen anderen. Die kritiek is niet terecht, vindt de stichting Voedselbosbouw Nederland. Pionierskruiden, zoals distels en brandnetels, zijn belangrijk voor de groei van het voedsel in Schijndel. “Jonge voedselbossen hebben vaak een woeste aanblik – en dat is juist goed”, zegt Marc Buiter van stichting Voedselbosbouw Nederland. 

Aan de Boschweg en de Hardekamp zijn enkele jaren geleden de eerste bomen en struiken geplant in wat een van de grootste productievoedselbossen (20 hectare) van Nederland wordt. Stichting Voedselbosbouw Nederland wil met het experiment in Schijndel aantonen dat een bedrijfsmatige exploitatie van een grootschalig voedselbos ook voor agrariërs interessant kan zijn. De stichting doet de proef in samenwerking met Groen Ontwikkelfonds Brabant en HAS Hogeschool. Groen Ontwikkelfonds Brabant heeft de benodigde gronden, voor een periode van 20 jaar en tegen een marktconforme prijs, verpacht aan de stichting. HAS Hogeschool volgt de ontwikkeling van het productievoedselbos op de voet en deelt de wetenschappelijke inzichten die uit onderzoeken naar voren komen met iedereen die daarin geïnteresseerd is. Mary Fiers, directeur van Groen Ontwikkelfonds Brabant, is zeer te spreken over Voedselbos Schijndel. “Het is juist nu van belang om, hier in Brabant, te laten zien dat voedselbossen serieus bij kunnen dragen aan nieuwe verdienmodellen voor agrarische ondernemers die op zoek zijn naar een betere balans tussen economie en ecologie.” De voortgang van Voedselbos Schijndel is te volgen op www.voedselbosschijndel.nl. Natuur ontwikkelt zich in Nederland, overal en helemaal vanzelf, tot bos. Het is slechts een kwestie van wachten en niks doen. Hoewel Nederland geen natuurlijke bossen meer heeft, is het relatief eenvoudig er een te laten ontstaan. Immers, alles wat nodig is voor natuurlijke bosvorming is aanwezig: zon, lucht, water, vruchtbare bodem, bodemleven, een niet al te hardvochtig klimaat en kiemkrachtige zaden van kruiden, struiken en bomen. “Als je waar ook in Nederland een stuk landbouwgrond braak laat liggen, dan groeit er vanzelf een bos”, zegt Marc Buiter van stichting Voedselbosbouw Nederland. “Alleen ziet het er niet direct zo uit. In de eerste jaren zie je vooral zogenaamde pionierskruiden zoals distels en brandnetels groeien en bloeien. En dat gaat hier snel, mede dankzij de vruchtbare bodems en grote hoeveelheden actieve stikstof in het milieu. Laat je de braakliggende grond vervolgens maar lang genoeg met rust, dan zie je op enig moment houtige plantensoorten boven de pionierskruiden uitgroeien. Denk daarbij aan meidoorn, sleedoorn, bottelroos, hazelaars, wilgen, iepen, populieren, berken en elzen. Wie vervolgens nog wat geduld heeft, ziet na verloop van jaren een rijk ecosysteem ontstaan dat zich eenvoudig laat herkennen als een natuurlijk bos.” Een voedselbos ontstaat níet vanzelf. Menselijk ingrijpen is nodig om een productief bosecosysteem te laten ontstaan waaruit je veel eetbaars kunt oogsten. Maar voedselbosbouwers proberen wel slim gebruik te maken van de groeikracht van een natuurlijk bos. Zo is het bewust laten woekeren van pionierskruiden in een jong voedselbos een belangrijke manier om ‘mee te bewegen’ met de natuur die in onze streken altijd en overal bos wil vormen. Buiter: “Elk veld met woekerend onkruid mag je daarom beschouwen als een jong bos, ook al is er nog geen boom zichtbaar.” Waarom zijn pionierskruiden zo nuttig? Ze bevorderen op de eerste plaats de opbouw van een gezonde, vruchtbare bodem. Soorten als ridderzuring, distels en smeerwortel vormen penwortels die diep de grond ingroeien, waardoor ze de bodemstructuur verbeteren en de weg bereiden voor de wortelstelsels van met name de hoge kroonbomen. Nadat ze in de winter afsterven composteren de pionierskruiden op én in de bodem. Zo dragen ze veel bij aan de opbouw van organische stof en organisch gebonden stikstof in de bodem. Het is een belangrijke reden waarom een voedselbos, net als een natuurlijk bos, geen kunstmest nodig heeft om te kunnen groeien en bloeien. Pionierskruiden bieden bescherming en beschutting tegen wind en zon. Prikkende brandnetels en distels voorkomen bovendien dat met name reeën gaan vreten aan de blaadjes van de jonge bomen en struiken. Tot slot vergroten pionierskruiden de biodiversiteit in een voedselbos. Veel insecten voeden zich met de nectar of ‘bladgroenten’ van de bloeiende pionierskruiden. En insecten zijn belangrijk voor de bestuiving in het voedselbos. Marc Buiter: “Pionierskruiden zijn dus belangrijker dan menigeen denkt. Het zijn onverschrokken veroveraars die elk braakliggend stukje grond razendsnel innemen en geschikt maken voor de vorming van (voedsel)bos.”